Tháng 10 – 1974. Chiến trường Bắc Tam Quan, Bình Định.
Chuẩn úy Phương gốc Bắc di cư, sinh năm 1954, tốt nghiệp Bộ binh Thủ Đức trước tôi vài khóa. Ngay từ lần đầu tiên gặp nhau tôi đã có thiện cảm. Phương có giọng nói nhỏ nhẹ, cử chỉ từ tốn, dáng cao gầy, ánh mắt xa xăm. Mãi nhiều năm về sau tôi mới nghiệm ra một điều, ánh mắt buồn là nỗi ám ảnh mơ hồ của định mệnh, những người có ánh mắt như vây rất giàu tình cảm và cuộc đời thường gặp nhiều bất trắc.
Chúng tôi cùng chung Đại đội, Phương nắm Trung đội 1, tôi nắm Trung đội 2. Vị trí chốt của tôi nằm cách chốt của Phương không đến một cây số tính theo đường chim bay, ở vị trí trên đồi cao chúng tôi nhìn thấy nhau rất gần. Chốt, là một thuật ngữ quân sự dùng để chỉ những vị trí chiến thuật. Thời gian đó , Bắc Tam quan là một trong những điểm nóng nhất nước, những địa danh như Đồi mười, Đồi núi chéo đã đi vào lịch sử . Nơi đây, chúng tôi và người anh em giành giật nhau từng vị trí xung yếu. Nhìn tổng quát, vị trí đóng quân hai bên như một tấm da beo lốm đốm trải dài chìm trong bạt ngàn rừng núi.
Lần cuối cùng gặp nhau, Phương khoe với tôi tấm hình bạn gái. Đó là một cô gái tuổi mười bảy có mái tóc dài và khuôn mặt bầu bĩnh dễ thương. Tôi nói vài câu chúc mừng Phương mà lòng buồn rười rượi. Cách đây mấy ngày, tôi nhận được lá thư cuối cùng của người bạn gái. Chúng tôi quen nhau trước ngày tôi nhập ngũ. Tình yêu của chúng tôi trút hết vào những lá thư, những câu chữ ân cần , dặn dò và ngập ngừng một chút thương nhớ. Trong lá thư Cô ấy viết,’’ qua Lễ Noel, em sẽ rời khỏi cuộc sống và anh để vào Tu viện, đó là tâm nguyện trước đây của gia đình và em. Gía như mình gặp nhau trong hoàn cảnh khác. Mà thôi, em không hề ân hận’’. Tôi đã ứa nước mắt khi đọc dòng chữ, ‘’Anh đừng buồn nhé, em vẫn hàng đêm cầu xin Chúa che chở cho anh, bây giờ, ngày sau và mãi mãi ‘’. Với những người lính trẻ chúng tôi, tình yêu như một cánh phao cho những ngày tháng dãy dụa và tuyệt vọng trong cuộc chiến sinh tử này. Nỗi buồn lại chồng chất, tôi nuốt nghẹn, chôn dấu cuộc tình trong veo của mình vào tuồi mười chín.
– Biết mình có còn ngày về gặp em không.
Phương thở dài. Tôi không biết trả lời thế nào.
Hai đêm sau Phương mất.
Trong các lối đánh, chúng tôi sợ nhất lối đánh Đặc công của người anh em. Đó là lối đánh bất ngờ vào ban đêm, thường là nửa đêm về sáng. Khi đánh, người anh em đã điều nghiên tính toán rất kỹ. Năm, bảy người anh em bôi đen kín người, bò áp sát vị trí, cắt hàng rào và tấn công bằng lựu đạn chày, loại lựu đạn có chuôi, ném đâu là nằm yên đó, đảm bảo độ chính xác vị trí và sức công phá khá mạnh. Trong trường hợp này, hai bên gần như đánh xáp la cà, cắt đứt hoàn toàn mọi hổ trợ của đơn vị bạn.
Đêm đó, tiếng Mang ‘’ tác’’ nhiều lắm. Mang là con thú rừng có hình dạng giống như con Nai nhỏ, ‘’tác’’ là tiếng gọi của con vật này, và mỗi khi Mang ‘’tác’’ thường mang lại điềm gở. Tôi vừa đi tuần tra các vọng gác về, bỗng nghe lác đác tiếng nổ và một loạt đạn M.16 báo động. Cả Trung đội choàng dậy sẵn sàng. Tiếp theo, hỏa châu bắn rực trời, bàng bạc bên dưới là một lớp sương mù dày phủ kín địa hình. Qua máy truyền tin, tôi nghe giọng của Phương hò hét điều động và lấy tinh thần đồng đội. Tiếng lựu đạn nổ, tiếng súng, tiếng gào thét hỗn loạn trong máy truyền tin lẫn trong sự hồi hộp của chúng tôi.
Tôi chưa kịp uống hết ca inox café của người cận vệ vừa đưa. Qua máy truyền tin , đơn vị thông báo chốt của Chuẩn úy Phương đã mất . Tôi rụng rời nhìn đồng hồ, mười hai giờ bốn mươi lăm, trận đánh kết thúc chưa đầy ba mươi phút.
Đúng mười lăm phút sau, tôi nhận lệnh từ Đại đội. Chia hai quân số, một nửa đóng chốt, nửa còn lại tấn công ngay. Bằng mọi giá chúng tôi phải chiếm lại ngọn đồi trước khi trời sáng. Tôi thông báo kế hoạch tác chiến và chuẩn bị chớp nhoáng. Trong màn đêm, mười ba con người như những bóng ma, lặng câm dọ dẫm tụt xuống ngọn đồi. Vội vàng quá, không ai kịp nghĩ đến con số xui xẻo.
Cách đỉnh đồi chừng hai trăm mét, chúng tôi dừng lại nằm yên. Trời bắt đầu lấm tấm mưa và lạnh. Tiếng đại bác bắt đầu rít liên tục, xuyên qua lớp sương mù dày đặc lướt qua đầu chúng tôi rồi chúi xuống đỉnh đồi nổ tung, từng lớp đất đá cuốn lên trời lả tả.Vừa dứt tiếng Pháo, chúng tôi thận trọng trườn lên áp sát đỉnh đồi. Không có tiếng nổ, không có một sự phản kháng. Người anh em đã tiên liệu rút đi để tránh tổn thất. Chúng tôi vội vã đào xới lại các giao thông hào và bố trí ngay sơ đồ tác chiến. Không được chủ quan, người anh em có thể sẽ quay lại lần thứ hai trong đêm.
Không có thời gian thu dọn xác đồng đội, chúng tôi cũng chẵng để ý đến cái lạnh đang tím tái thịt da.Thèm một hơi thuốc, nhưng không ai được hút vì đốm lửa và mùi thuốc lá dễ lộ mục tiêu.
Mười ba con người mò mẫm làm cật lực, chai cứng cảm giác.
oOo oOo oOo
Ánh sáng mù đặc của buổi chiều rừng núi hắt vào gian phòng, làm tăng thêm cảm giác âm u. Chính giữa gian phòng đặt song song hai dãy quan tài phủ lá cờ, sát tường là một bàn thờ dã chiến, khói hương nghi ngút. Tôi lặng lẽ quay mặt không dám nhìn hai người phụ nữ, mẹ Chuẩn úy Phương và cô bạn gái đang quỳ bất động trước quan tài . Trước đó, khi người con gái đặt vành khăn tang lên đầu mình, người mẹ đã ngăn lại… rồi họ ôm nhau khóc. Tôi đè nén cảm xúc bằng cách giả vờ cầm quyển sổ Nhật ký của Phương dở vài trang. Từ trong quyển sổ Nhật ký rơi ra tấm hình người bạn gái của Phương loang vết máu khô.
Tôi bước ra ngoài đốt thuốc lá. Nơi này, buổi chiều mùa Đông trời không mưa nhưng ẩm và rất lạnh, trần mây sà thật thấp, nhìn chung quanh núi rừng chỉ thấy một màu sương nhợt nhạt mênh mang. Bất chợt tôi nhớ đến vài câu trong một bài hát của Phạm duy phổ từ thơ Lê thị ý .
Ngày mai đi nhận xác anh
Cuồng si thủa ấy hiển linh bây giờ
Cao nguyên hoang lạnh ơ hờ
Như môi góa phụ nhạt mờ nét son.
Tôi chợt nhận ra một điều, chỉ có cảm xúc của người trong cuộc mới làm được khổ thơ này.
oOo oOo oOo
Ngày 24. 12.1974.
Chiếc xe đò giảm tốc độ rồi dừng lại trước Trạm kiểm soát Quân sự. Từng người một bước xuống kiểm tra. Người lính Quân cảnh đứng nghiêm chào tôi.
– Chuẩn úy đi phép hay công tác, cho tôi xem giấy tờ.
Tôi trả lời tỉnh bơ.
– Tôi được Đại đội cho nghĩ phép 24 giờ, chiều mai tôi quay về đơn vị. Thời gian ngắn quá, tôi không kịp về Bộ chỉ huy Tiểu đoàn nhận giấy phép.
Người lính Quân cảnh nhìn tôi lưỡng lự, trong giây lát có lẽ anh ta cảm nhận được vẻ bất cần và liều lĩnh của những người lính tác chiến. Anh ta trao đổi nhanh với cấp chỉ huy Trạm gác rồi quay lại chào tôi.
– Chúc Chuẩn úy có 24 giờ phép vui vẻ.
Từ bến xe, tôi đi bộ một quãng theo con phố chính về nhà. Hai bên đường phố xá đã lên đèn, rực rỡ không khí đón Noel.
Ngang qua một quán Café, tôi dừng lại bên ngoài đốt điếu thuốc và lắng nghe Bài thánh ca vọng ra cồn cào tâm hồn mình.

VŨ ĐÌNH HUY

Ở Hội an có một con đường mang tên La hối.Ông là người gốc Hoa sinh năm 1920 và mất năm 1945.Ông ra đi ở độ tuổi còn rất trẻ, nhưng cũng kịp để lại cho đời một ca khúc bất hủ… Xuân và tuổi trẻ. Bảy mươi năm trôi qua , ca khúc Xuân và tuổi trẻ vẫn lồng lộng trong trái tim của hàng triệu người hâm mộ. Mỗi độ Xuân về,bài hát lại vang lên khắp nơi nơi,với nhịp Valse,tiết tấu nhẹ nhàng bay bỗng,ca từ vui tươi, nhưng vẫn lẫn khuất đâu đó những u hoài khói sương về một mùa Xuân bất tận.Tôi đã dừng lại trước con đường mang tên ông. Không có nén hương cho giây phút này, tôi chỉ im lặng thả hồn mình vào giai điệu bài hát như một phút mặc niệm hiếm hoi và bất ngờ về một người nhạc sĩ tài hoa bạc mệnh.
Một bất ngờ thứ hai,dường như Hội an là địa phương duy nhất trên cả nước có đền thờ một trăm lẻ tám vị anh hùng Lương sơn bạc. Đền thờ không lớn nhưng có đầy đủ một trăm lẻ tám tượng thờ,với những họa tiết sắc sảo thể hiện được tính cách của mổi người.Với tôi đó là một sự tình cờ đầy thú vị.Ngay từ lúc nhỏ tôi đã mê mẫn bộ truyện Thủy hử,giấc mơ làm một người anh hùng đã theo tôi trong suốt thời niên thiếu.Tôi đã thơ thẫn ở đền khá lâu,lặng lẽ ngắm nhìn, thỏa lòng khao khát chiêm bái các vị anh hùng.Những ánh mắt bừng bừng,những hành động bất chấp Thiên Địa thể hiện nghĩa khí đạp đổ bất công sẽ còn mãi mãi,vẫn là tấm gương muôn đời cho các thế hệ về sau.
‘Đi dăm phút đã về chốn cũ’.Ca từ của bài hát ‘Còn chút gì để nhớ’dường như cũng dành cho Hội an.Đi qua đi lại vài vòng đã hết phố.Phố nhỏ nhưng không chán không nhàm.Bởi vì mổi góc phố,mổi con đường Hội an đều là dấu tích của một thời vàng son lịch sử.Những dãy nhà cột gỗ,mái lợp ngói âm dương,những con đường đan xen ngang dọc và nhỏ nhắn như một tầm tay với.Phố Hội an không có những âm thanh ồn ào,không có xe gắn máy.Những khách du lịch ngồi trầm mặc trong những Nhà hàng không có tiếng nhạc. Hội an thanh bình,yên ả như một ngày xưa bảng lảng trôi về .Đâu đó trên những vỉa hè,những người phụ nữ thong thả gánh hàng rong,những khách du lịch ngồi chồm hổm trên vỉa hè thản nhiên thưởng thức những đặc sản bình dân cùa xứ Quảng.Tôi cũng đã chồm hổm để thưởng thức món’Chí mà phù’,một món chè mè đen của người Hoa.Người bán hàng là một ông cụ tuổi đã ngoài chín mươi.Theo lời của những người dân địa phương,cụ bán Chí mà phù từ năm mười sáu tuổi.Đến nay gia cảnh cụ không nghèo nhưng cụ yêu nghề vẫn ngày ngày đi bán .Đa số người ăn là khách quen.Cụ chỉ chọn một góc ngồi nào đó,chẵng cần rao mời cũng đã bán không kịp tay. Tôi ăn một chén đã ngán,ngọt ơi là ngọt,ngọt không chịu nỗi.Chẵng bù với ngày xưa.Qui nhơn cũng có có một người Hoa lóc cóc đẩy xe bán’Lục tào xá,Chí mà phù’.Nghe tiếng rao trước nhà,thỉnh thoảng tôi chạy ra làm một ly Lục tào xá ,ăn từ từ,nhấm nháp từng muổng.Đã có lúc tôi mơ khi lớn lên sẽ đi bán Lục tào xá,Chí mà phù để ăn cho thỏa thích.Những đồng xu quà ít ỏi bố mẹ cho thời thơ ấu buộc tôi phải cân nhắc,lâu lâu mới chén một lần,và lần nào cũng vậy, ăn xong tôi vẫn còn nguyên cái cảm giác thòm thèm.
Không ăn Cao lầu thì xem như bạn chưa biết Hội an.Cao lầu là món ăn đặc trưng xứ Quảng.Món Cao lầu từa tựa như Mì Quảng,sợi mì lớn có màu tro nhạt,cũng có rau, bánh tráng ,thịt ba chỉ,tôm,đậu phụng vv….nhưng nước lèo thì hoàn toàn khác với mì Quảng.Có một câu chuyện tiếu lâm về Cao lầu xin kể lại cho các bạn.Câu chuyện này xảy ra từ hồi rất xưa,hồi ấy Hội an là một thương cảng lớn,ghe tàu nước ngoài ra vô tấp nập,phố xá sầm uất và đủ món ăn chơi.Chẵng thế mà người ta truyền miệng Hội an có hai đặc sản ‘ Nhất Đĩ nhì Cao lầu’.Hôm ấy có anh chàng nhà quê ngờ nghệch lần đầu đến Hội an,anh ta vào quán ăn gọi một tô Cao lầu.Ăn xong ngon quá.Anh ta chép miệng ngẫm nghĩ.Cái món thứ hai ngon như ri,chắc món thứ nhất… phải biết.Anh ta gọi chủ quán đến và bảo.’Cho thêm…….một tô Đĩ ‘.
Qua những người dân địa phương tôi biết được một quán ăn ba đời bán Cao lầu.Quán nhỏ,nằm trong hẻm nhưng rất đông khách.Qủa là danh bất hư truyền,tôi ăn luôn hai tô ,bụng no mà vẫn thèm.Ăn xong. Bên ngoài trời chiều mưa bay bay .Không biết làm gì tôi bắt chuyện với ông chủ quán.Những câu chuyện lan man về xứ Quảng bất ngờ dẫn đến…thơ.Tôi thắc mắc hỏi ông về hai câu . ‘ Đất Quảng nam chưa mưa đã thấm. Rượu Hồng đào chưa nhấm đã say’. Ông chủ quán cười rồi từ tốn giải thích.
– Xứ quoảng ni lồm chi có cẩy có trá Hồng đù,mòa khôn có cây có trá Hồng đù loàm reng có rượu Hồng đù.Chiện ni tui có nghe ôn tui núa như ri.Xứ quoảng ni chỉ có rượu gạu,rượu thơm nước trong vét.Troang các dịp lễ lạt hưa cưới hỏi,người toa théc nơ cổ chai,doán giấy Hồng điều,rồi dúng một ít cứa chân nhang vào troang rượu,rượu sẽ chuyễn qua màu hồng nhoạt.Họ làm rứa cho hén soang.Mấy thèng choa ven nghệ sĩ sướng lên đẹc cho hén cứa tên Hồng đù …Hồng đù chi mô có.
Ngừng lại một lát ông nói tiếp.
– Rượu chi mòa chưa nhấm đã say.Chiện là như ri.Dân xứ quoảng tui vốn troạng lễ giấu.Khôn bằng vai bằng vế,khôn tri kỹ tri âm dứt khoát khôn ngồi chung boàn.Tiệc tùng chi cũng rứa,bàn nù ngồi theo boàn đó,khôn en núa tầm phồ.Rứa mới hay.Ngồi chung boàn với boạn tri âm,tri kỹ rượu rót ra chưa uống đã say lòa vì reng.Cứa say ni lòa cứa say tình say nghĩa.Chú hiểu chưa hí.
Hay quá.Thì ra là vậy.Bên ngoài trời vẫn mưa.Bỗng dưng tôi thèm nhậu.
– Không biết chỗ nào bán rượu Hồng đào,hai anh em mình nhấm nháp cho vui.
Ông chủ khoát tay.
– Rượu tui không boán.Chú vai vế nhỏ hơn tui nhưng chú biết léng nghe,hạc hủi.Hôm ni tui mời chú uống với tui một ly.
Nói xong ông quay vào nhà,lát sau ông quay ra,trên tay cầm chai rượu trong vắt.
– Nì….rượu Hồng đù là ri nì.
Hai anh em cụng ly.Đúng là chưa nhấm đã….không say.

VŨ ĐÌNH HUY