Tôi đến đây, thực ra lại vì tình cảm, lý do này nên mang theo chiếc áo rằn ri. Một vài năm sau 1975 (ở Việt Nam), thì ở Nicaragua chiến tranh tăng cường độ, từ mức tảo trừ phiến loạn, đàn áp chống đối và ức hiếp dân chúng chuyển sang một giai đoạn quy mô, cần có đôi chút tay nghề chứ mang giày sô đạp vào bụng đàn bà chửa thôi không còn đủ hiệu quả. Cậu “Tachito” Somoza, tức là Anastasio cháu, hay Anastasio III, con của Tổng thống Anastasio cha (hay Anastasio II) và cháu của Tổng thống Anastasio ông nội (hay Anastasio I) bèn thuê một chuyên gia từ Mỹ. Vị Lực lượng Đặc biệt Hoa Kỳ mới giải ngũ này sang Managua rủ theo hai anh cựu Mike Force người Việt Nam đi chơi cho có bạn và làm phụ tá. Ba người dày dạn kinh nghiệm trên giúp cậu này tổ chức lại và huấn luyện tiểu đoàn Phủ Tổng thống của Guardia Nacional.

Vệ binh Quốc gia Nicaragua, công cụ quyền lực của nhà Somoza, ngay vào thời kỳ này, cũng chỉ có 10.000 tay súng. Ngoài tiểu đoàn Phủ Tổng thống chỉ có thêm một tiểu đoàn Chiến thuật Trừ bị, một tiểu đoàn Công binh, một đại đội Cơ giới với 10 tăng M4 Sherman cọc cạch, một đại đội Pháo binh và 16 đại đội Bảo an cho 16 tỉnh. Chuyện tha phương cầm súng của hai người Việt là chuyện tôi cũng chỉ nghe phong thanh, ai biết rõ chi tiết thì tôi xin hậu tạ (một phù hiệu đeo ngực “Hồn ma biên giới” của Biệt kích Mỹ còn mới nguyên [10] ). Tiểu đoàn Phủ Tổng thống tất nhiên được coi là ưu tú, được mệnh danh là Pantera Negra, diễn sang tiếng Việt là Hắc Báo [11] . Hỏi không lãng mạn sao được, và nhất là trùng hợp.

Vào dạo ấy, nghề đánh thuê còn đầy hào khí (tuy đã gọi là thuê thì cũng phải trả tiền). Tôi còn nhớ trên tấm ảnh chụp bởi Gilles Caron, tại Biafra (nội chiến Nigeria 1968), một anh Bỉ cởi trần lưng trắng hếu đang được mấy người lính đen vác xác lội qua sông. Đánh thuê lúc ấy còn là một hoạt động nghệ nhân (với Mad Mike Hoare… hay đạt hàng nghệ thuật với những trường hợp như hầu tước Thuỵ Điển von Rosen [12] ), chưa kỹ nghệ và công nghiệp hoá như ngày nay ở Iraq với các mafia quốc phòng Blackwater, Triple Canopy… đấu thầu dịch vụ với Lầu Năm Góc. Nếu có bẩn thỉu thì cũng chỉ bẩn thỉu kiểu chạp phô hàng xén thôi, như ông Bob Denard ở quần đảo Comores chẳng hạn. Hai bạn đồng hương này, tuy không một túi nhét cơm nắm vắt và túi kia lựu đạn, nhưng có lẽ cũng chẳng đến nỗi tệ. Tôi tưởng tượng mỗi chiều họ thả bộ ra bùng binh Santo Domingo, áo hoa giày saut, ngồi uống bia Victoria chai lớn trong cái động đĩ không tên cạnh cửa hàng lốp xe Kelly (động đĩ này, chứ không phải là cửa hàng lốp xe, chẳng hiểu tại sao lại lủng lẳng bày toàn yên ngựa [13] ), hát a capella (vào dạo chưa phát minh ra karaoke) bài “Kẻ ở miền xa” [14] .

Trong mọi phim Mỹ về chiến tranh Việt Nam, bất luận là phim nào, nếu có một người lính miền Nam, thì bắt buộc là anh phải mang phù hiệu hình một đầu beo đen trên ngôi sao năm cánh màu vàng. Bằng chứng, gần đây thì vai Kit Carson Scout – thông dịch trong We were soldiers của Mel Gibson hay dấu ấn điện ảnh thì vai ARVN chạy xe máy (và dắt gái) trong Full Metal Jacket của Stanley Kubrick. Đến nỗi ngay cả trong một phim B, tướng công an cộng sản lại cũng mang phù hiệu này mới oai! Đây là phù hiệu của binh chủng miền Nam Ta Biệt động quân danh lừng bốn phương [15] với tiếng hô “Biệt Động Quân, Sát!” khi lâm trận [16] . Phù hiệu này bắt mắt đến như vậy và chẳng riêng gì điện ảnh nên tôi đồ rằng, tiểu đoàn Phủ Tổng thống Pantera Negra cũng mang một phù hiệu tương tự chứ không thể tránh.

Câu hô lâm trận thì dễ thôi, đã có tiền lệ của Lê dương Bắc Phi của Đại tá Milan Astray (ông này vừa chột mắt vừa cụt tay nhưng cho dù ông có lành lặn, khi ông cười nhìn răng ông lởm chởm là đã đủ dựng tóc gáy) trong thời nội chiến Tây Ban Nha (1936-1939). Khẩu hiệu của Lê dương do ông thành lập là “Viva la Muerte!” đầy mâu thuẫn hào hùng (đã Viva lại còn Muerte). Như vậy, theo tôi nghĩ, đóng góp quốc tế của hai người đánh thuê Việt Nam này là danh xưng, phù hiệu và Ta Biệt động quân nung rèn chí trai khi chuyển ngữ sang Tây Ban Nha trở thành, vẫn là theo tôi suy diễn và đồ chừng, hẳn phải là “Pantera Negra: Viva la Muerte!”

Làm sao mà tránh khỏi tình cảm, ở đây với tôi là tình đồng đội miền Nam cũ. Tình cảm, theo nghĩa thông dụng hơn, tôi không biết vào dạo ấy, có cô mestizo nào phải lòng anh chiến sĩ (di tản) xa nhà để ra bến Tico Bus mà ca Tàu đêm năm cũ.

Tàu cũ năm xưa
Đưa người tình (Việt Nam) biên khu (Nicaragua) về chưa
Trắng đêm tôi chờ nghe
Chuyến tàu đêm tìm về…

Và vô vọng, 1979 du kích FSLN chiến thắng, chàng đã di tản lần thứ hai, tuy vẫn là di tản sang Hoa Kỳ mà thôi. Mỹ cũng là quê hương của Từ Hải William Walker, một tay đánh thuê vào thế kỷ 19 được thành Léon mời sang Nicaragua giúp để hạ thành Granada (tranh chấp lâu dài giữa Léon và Granada là lý do Managua lúc đó còn bé nhỏ và ở giữa, được chọn lập thành thủ đô cho khỏi phải giằng co). Năm 1859 thành công đánh mướn, Walker tự tấn phong Tổng thống Nicaragua! Bị đuổi đi và lại âm mưu trở về, Walker rốt cuộc tròn kiếp phiêu bồng của ông, làm Từ Hải thì chỉ có mà chết đứng. Đó là số phận của ông nhưng các bạn William Walker Nguyễn, William Walker Trần của tôi thân trai dặm trường Trung Mỹ không được như ông và vô danh hậu thế.

Đêm càng trễ thì càng nhũn người ra vì ẩm. Tôi đưa Gừng về đến tận nhà, trên đường đi tuyến Bắc và hun hút ngõ sâu nhưng vẫn còn một vẻ gì đồng áng. Căn nhà ngoại ô, một căn nhà xinh có hoa thơm trái hiền và lập lòe nê ông. Mẹ Gừng ra mở cửa, một thiếu phụ ngoài 50, tuy mới ở tuổi nửa đời hương phấn nhưng đã cằn cỗi những lo toan cuộc sống, tình cảm đã đi qua khuôn mặt chỉ để lại những đường nhăn khắc nghiệt. Tôi chưa kịp nhìn bà, bà đã nhìn tôi chầm chập, ngơ ngác và lặng người một lúc lâu khiến tôi thêm bối rối.

Anh đã về đấy hả? Bà run run giọng nói [17] . Bà lui lại một bước, và tôi tiến vào nhà nhưng không hiểu chuyện gì.

Không… Không thể nào… Không phải… Bà lập cập, Gừng đứng cạnh ngẩn người.

Mẹ Gừng vào phòng, lục đục một lúc bên trong và trở ra mang theo một gói bọc bằng giấy báo. Bà trao cho tôi trọn gói, giấy báo bằng chữ Việt đã ố, loại đánh máy vào thời mang đi in còn phải bỏ dấu bằng tay. Bài viết trên tờ giấy gói ngả màu là một bài kỷ niệm ngày giỗ thứ bao nhiêu đó của họ Ngô Đình (chứ không phải họ Somoza) nhưng giờ không phải là lúc để tôi đọc Văn Nghệ Tiền Phong, ấn bản hải ngoại vào cuối thập niên 70. Tôi nhìn Gừng, thì đôi mắt em dìu dịu buồn đông phương (chứ không phải là tây). Tôi mở gói báo ra. Bên trong là một cái áo rằn ri cũ, vải worstead tropical tức là loại vải có “gân”, thời chiến tranh ở miền Nam rất được chuộng. Vai của chiếc áo phong trần này còn khâu phù hiệu đầu beo trên sao vàng năm cánh của tiểu đoàn Phủ Tổng thống (chứ không phải là của Biệt động quân miền Nam, tuy coi rất giống). Mắt mẹ Gừng mờ đi, chiều sương không thấy bóng Esteli (chứ không phải bóng Ba Vì) [18] .

Người cha không biết mặt của Gừng, chính là người chiến sĩ tự do của lưỡng quốc! Vào một ngày đen tối 1979, trước khi thấy mặt con, ông đã phải lần nữa mịt mờ Mỹ tiến (chứ không phải là Tây) [19] . Con chưa sinh, ông đã đặt tay lên bụng bà dặn đặt tên nó là “Rừng” (vì ông là beo nhớ rừng nên mới sang Nicaragua cầm súng trở lại). Bởi thế tôi đoán ông là người Bến Tre, chữ “R” phát âm thành chữ “G”, cho nên người con gái vai ngang thuỳ mị đang ướt mi cạnh bên tôi mới mang tên là Gừng chứ không phải Jungle.

Ai người khăn gói gió đưa,
Về đây… quên hết nắng mưa bụi đời.
Khi yêu! Yêu lắm người ơi!
Cả trời, cả đất, cả người Bến Tre.

Bà mẹ mắt rưng rưng, thì hoa trắng đã thôi cài trên áo tím [20] , bà cầm tay tôi và đặt vào tay con gái bà (chứ không phải là tay tôi bà cầm luôn không tha). Người ca sĩ ở quán lúc nãy bỗng hiện ra ở ngưỡng cửa, ông đi xe ôm theo chúng tôi về đến đây để búng nhẹ vào đàn và giờ thì cất tiếng hát bằng tiếng Việt (chứ không phải Besamé).

Tàu xa dần rồi, thôi tiếc thương chi
Khi biết người ra đi vì đời
Trở gót bâng khuâng
Tôi hỏi lòng đêm nay buồn không?
Chuyến xe đêm lạnh không?
Để người yêu vừa lòng .

Thật ra thì Gừng sinh năm 82 chứ không phải 79 (cho dù có thêm hay bớt ba tuổi thì đối với tôi đằng nào cũng vẫn còn trẻ chán) và Nicaragua không có xe ôm, nhưng cũng chẳng sao hết, đây là hiện thực huyền ảo Trung Mỹ. Tựa của truyện này, tôi xin đặt là, “Tình mẹ, thì duyên con chứ sao”.

Đỗ Kh.